اساس‌نامه شوراي عالي حوزه‌هاي علميه

اساس‌نامه شوراي عالي در هيئتي مرکب از نمايندگان جامعه مدرسين و شوراي عالي حوزه، تصويب و در تاريخ 7/9/1374 به تأييد مراجع عظام تقليد وقت(قدس سرهم) و مقام معظم رهبري(مد ظله العالي) رسيد.

مقدمه

حوزه‌هاي علميه، هميشه کانون بزرگان و انديشمندان اسلامي و علما و فقها و مفسران و فلاسفه الهي و ساير متخصصان علوم اسلامي، بوده است و هزاران اثر علمي در رشته‌هاي مختلف علوم اسلامي از سوي آنان، تهيه و به عنوان ميراثهاي پرارزش علمي، باقي مانده است.

اين حوزه‌ها، هميشه کعبه آمال مشتاقان معارف ديني، و چشمه‌هاي جوشاني براي تشنگان حقيقت و پويندگان راه خدا، بوده است و از آنجا که حوزه‌هاي علميه، هميشه در کنار مردم، بلکه در دل مردم جاي داشته؛ در طول تاريخ، علاوه بر خدمات گذشته، انگيزه نيرومندي براي حرکتهاي مردمي در برابر فشارهاي سياسي و مظالم اجتماعي بوده است.

يک نمونه بارز آن، انقلاب شکوهمند اسلامي است که به وسيله مرجعي بزرگ، يعني امام راحل(قدس سره) به وجود آمد و سهم مراجع ديگر و علما و خطباي برخاسته از حوزه‌ها را، در به ثمر رسيدن اين انقلاب، نمي‌توان فراموش کرد؛ انقلابي که نه تنها در کشور ما و در سطح منطقه،‌ بلکه در کل جهان، آثار غير قابل انکاري گذاشت و نقطه عطفي در تاريخ اسلام، محسوب مي‌شود.

با توجه به شرايطي که عصر و زمان، مخصوصاً بعد از پيروزي انقلاب پيدا کرده و نيازها و ضرورتهاي فراواني که در جهات مختلف احساس مي‌شود، لازم بود حرکت تازه‌اي در حوزه‌هاي علميه، مخصوصاً حوزه علميه قم، به وجود آيد و روح تازه‌اي در کالبد آن، دميده شود؛ لذا در سال 1375، شورايي مرکب از سه نفر از نمايندگان امام راحل(قدس سره) و سه نفر از نمايندگان حضرت آيت‌الله گلپايگاني و سه نفر از نمايندگان جامعه مدرسين، تشکيل و گامهاي مؤثري، برداشته شد.

اين حرکت، با تشکيل شوراي عالي جديد حوزه علميه که از سوي جامعه مدرسين، پيشنهاد و مورد تصويب مقام معظم رهبري حضرت آيت‌الله خامنه‌اي، و حضرت آيت‌الله العظمي گلپايگاني و حضرت آيت‌الله العظمي اراکي(أدام الله أظلالهم) قرار گرفت، تکميل گرديد و با استقبال پرشور فضلا و علما و عموم طلاب، مواجه شد.

از آنجا که پيشبرد اهداف اين شورا، نياز به تأمين شخصيت حقوقي براي شورا داشت، اساس‌نامه حاضر، با بهره‌گيري از تجربيات اساس‌نامه‌هاي بنيادهاي گوناگون و استفاده از نظرات گروهي از انديشمندان، تنظيم گرديد. سپس در هيئتي مرکب از پنج نفر(سه نفر از سوي جامعه مدرسين، و دو نفر از سوي شوراي عالي) به دقت، مورد بررسي قرار گرفت و تصويب شد و براي اظهار نظر نهايي از سوي مراجع بزرگ و مقام معظم رهبري، آماده گرديد. اميد است تنظيم و تصويب اين اساس‌نامه، کمک مؤثري به پيشرفت اهداف حوزه‌هاي علميه بنمايد.

اين اساس‌نامه، در تاريخ اول آذر ماه 1374، مطابق بيست و هشت جمادي الثاني 1416، تنظيم و تصويب شد.

فصل اول: کليات

ماده1) نام: «شوراي عالي حوزه علميه قم» مي‌باشد، که در اين اساس‌نامه، به اختصار «شوراي عالي» ذکر مي‌شود.

ماده 2) تعريف: «شوراي عالي حوزه علميه قم»، تشکلي از علما و خبرگان اسلامي است، که عهده‌‌دار سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي کلان در بخشهاي مختلف آموزشي، اخلاقي، تبليغي، اجتماعي، و معيشتي حوزه علميه قم و ساير حوزه‌هايي که از امکانات و خدمات حوزه علميه قم استفاده مي‌کنند، مي‌باشد.

ماده 3) شوراي عالي، تابعيت جمهوري اسلامي ايران را دارا مي‌باشد.

ماده 4) مرکز شوراي عالي، شهر مقدس قم، و مدت فعاليت آن، از تاريخ تأسيس تا زمان قيام حضرت مهدي(أرواحنا فداه) مي‌باشد.

تبصره: شوراي عالي مي‌تواند در ساير نقاط داخل و خارج از کشور، دفاتر نمايندگي ايجاد نمايد.

فصل دوم: اهداف

ماده 5) فعاليت شوراي عالي، در جهت اهداف ذيل است:

الف) ايجاد شرايط لازم براي پرورش فقهاي بزرگ و مفسران و متکلمان و فلاسفه و خطباي اسلامي و محققان، در رشته‌هاي مختلف علوم ديني و تربيت کادر مورد نياز حوزه و نظام؛

ب) ارتقاي کيفي و کمي امور گزينشي، تحقيقي، تبليغي، اخلاقي، سياسي و معيشتي حوزه‌هاي علميه؛

ج) حفظ استقلال حوزه در تمام جهات، طبق توصيه‌هاي امام امت(قدس سره) و مقام معظم رهبري و مراجع عظام؛

د) تواناسازي هر چه بيشتر حوزه‌ها، در پاسخگويي به نيازهاي فرهنگي جوامع بشري؛

ه) فراهم‌آوردن زمينه‌هاي مطلوب، جهت استفاده از حوزويان؛

و) برنامه‌ريزي در جهت مقابله همه‌جانبه با تهاجم بر ضد اسلام و مکتب اهل بيت، از سوي دشمنان و منحرفان؛

ز) تهيه و تصويب برنامه‌هاي لازم، در جهت تحکيم و تقويت مباني انقلاب و نظام اسلامي.

فصل سوم: تشکيلات

ماده 6) نصب و عزل اعضاي شوراي عالي، به پيشنهاد جامعه محترم مدرسين، و تصويب مقام معظم رهبري و مرجع يا مراجع عظام حوزه علميه قم(دامت برکاتهم) انجام مي‌شود.

تبصره 1: تشخيص مرجع يا مراجع مذکور، از طريق اشتهار در ميان مؤمنين و تقليد عامه مردم است.

تبصره 2: قبول استعفاي اعضاي شوراي عالي، منوط به پذيرش مقام معظم رهبري و مرجع يا مراجع عظام است.

تبصره 3: مرجع يا مراجع مذکور در اين ماده، علاوه بر اشتهار، بايد مؤيد نظام جمهوري اسلامي و ولي‌فقيه باشند و تشخيص اين دو شرط، با جامعه مدرسين است.

ماده 7) مدت فعاليت شوراي عالي در هر دوره، 4 سال است و تعداد اعضاي آن، حداقل، 7 نفر مي‌باشد.

تبصره: انتخاب مجدد اعضا، بلامانع است.

ماده 8) شوراي عالي مي‌تواند جهت انجام وظايف و فعاليتهاي خويش، دفاتري تشکيل دهد.

ماده 9) شوراي عالي، از مجمع نمايندگان و فضلا و طلاب، در تهيه و ارائه طرحها و برنامه‌هاي خود، استفاده مي‌کند.

ماده 10) شوراي عالي موظف است پس از تشکيل، مبادرت به تصويب و تنظيم آيين‌نامه داخلي بنمايد.

فصل چهارم‌: مدير حوزه

ماده 11) شوراي عالي، به منظور اجراي مصوبات خود و اداره حوزه علميه، يکي از فضلاي شايسته و لايق را به عنوان مدير، انتخاب مي‌کند و کارهاي اجرايي را به او مي‌سپارد تا به کمک معاونان و ساير همکاران، آنها را اجرا نمايد. بنابراين، شوراي عالي، مسئول سياست‌گذاري حوزه در حيطه مذکور در اين اساس‌نامه است و مدير، مسئول تحقق‌بخشيدن به آنهاست.

ماده 12) شرح وظايف و اختيارات مدير، توسط شوراي عالي، تعيين و تدوين مي‌شود.

تبصره: تصويب آيين‌نامه و تعيين مدير، با رأي دو سوم کل اعضا مي‌باشد.

فصل پنجم: وظايف و اختيارات شوراي عالي

الف) برنامه‌ريزي در امور تحصيلي:

ماده 13) تدوين برنامه‌هاي مناسب، به منظور ارتقاي کيفيت تحصيل و تدريس، مخصوصاً در زمينه‌ فقه و فقاهت.

ماده 14) طرح و تصويب ايجاد فضاي آموزشي و توسعه مدارس و مراکز آموزشي علوم اسلامي.

ماده 15) تعيين مقاطع تحصيلي، بر اساس اهداف مورد نظر تا نهايت تحصيلات حوزوي، با تعيين دروس مورد نياز و محتواي کتب درسي و طرح و تهيه و اصلاح آنها در هر مقطع، و ارائه شيوه‌هاي مناسب امتحاني در مقاطع مختلف تحصيلي.

ماده 16) تصويب طرح جهت ايجاد هماهنگي و پشتيباني مراکز آموزشي علوم حوزوي.

ماده 17) برنامه‌ريزي و توسعه جهت رشته‌هاي تخصصي، مخصوصاً فقه و عقايد و تفسير و فلسفه اسلامي و تبليغ، و تعيين گرايشهاي مختلف در دوره‌هاي عالي علوم اسلامي.

ماده 18) تهيه تقويم تعطيلات سالانه حوزه و ضوابط تعطيلات اضطراري.

ماده 19) برنامه‌ريزي براي بهره‌وري از طلاب و فضلاي محترم بعد از فراغت از تحصيل، يا در صورت عام، توانايي بر ارتقاء به رتبه‌هاي بالاتر.

ب) برنامه‌ريزي در امور جذب و گزينش، نظارت و مشاوره:

ماده 20) تعيين شيوه‌هاي جذب و ضوابط گزينش طلاب علوم ديني.

ماده 21) تدوين طرح مناسب، جهت جمع‌آوري آمار و اطلاعات حوزه‌، به منظور استفاده در برنامه‌ريزي‌ها.

ماده 22) تصويب طرحي به منظور جلوگيري از نفوذ اجانب و حفاظت حوزويان از وابستگي به جريانات منحرف، و طرح ايجاد مرکز مشاوره، جهت راهنمايي‌هاي مورد نياز طلاب.

ج) برنامه‌ريزي در امور اخلاقي:

ماده 23) تهيه برنامه جهت ارتقاي سطح معنويات، اخلاق و تهذيب نفس در حوزه، و تعيين دروس و کتب مربوطه.

ماده 24) طرح تشکيل مرکزي جهت نظارت بر رعايت اخلاق اسلامي و آداب اجتماعي و زيّ طلبگي و تنظيم آيين‌نامه انضباطي.

ماده 25) تدوين طرح ايجاد و توسعه مراکز تحقيقاتي علوم اسلامي، و تعيين طرق هماهنگي و پيشتيباني آنها در راستاي اهداف حوزه.

د) برنامه‌ريزي در امور تبليغي:

ماده 26) تدوين برنامه جهت تربيت مبلغاني شايسته با تخصصهاي مورد نياز، و تهيه برنامه‌هاي مناسب جهت ارائه امتيازاتي به ايثارگران.

ماده 27) تدوين برنامه جهت افزايش آگاهي‌هاي سياسي و اجتماعي حوزويان.

ماده 28) تصويب برنامه‌هاي لازم جهت حفظ آمادگي‌هاي دفاعي در حوزه‌ها و تهيه طرحهاي مناسب، جهت ارائه امتيازاتي به ايثارگران.

ماده 29) بررسي و مطالعه حوادث و رخدادهاي اجتماعي که به نحوي به حوزه علميه ارتباط دارد و اتخاذ تصميمات مناسب.

هـ) برنامه‌ريزي در امور معيشتي:

ماده 30) بررسي و تعيين ميزان شهريه در هر يک از مقاطع تحصيلي، شرايط و چگونگي پرداخت آن، جهت پيشنهاد به مراجع عظام و مقام معظم رهبري.

ماده 31) بررسي و تصويب شيوه‌هاي ارائه خدمات جنبي به حوزويان.

ماده 32) بررسي و تصويب طرحهاي مناسب، جهت تأسيس منابع مالي حوزه‌هاي علميه.

ماده 33) تصويب طرحهاي مناسب، جهت حل مشکل مسکن طلاب.

و) ساير موارد:

ماده 34) نصب و عزل و قبول استعفاي مدير حوزه علميه.

ماده 35) تدوين و تصويب تشکيلات و مديريت و شرح وظايف مدير و قائم‌مقام و معاونتها.

ماده 36) تأييد قائم‌مقام و معاونين، پس از معرفي از سوي مدير.

ماده 37) نظارت بر اجراي مصوبات شوراي عالي و ارزيابي نتايج آن، و اخذ گزارش عملکرد مدير، جهت ارزيابي و بررسي طرحهاي پيشنهادي مدير.

ماده 38) تصويب بودجه سالانه شوراي عالي و مديريت و تعيين منابع آن، و بررسي ترازنامه مالي در پايان هر سال.

ماده 39) تصويب اساس‌نامه مراکز آموزشي، تحقيقي، تبليغي، پرورشي، خدماتي و ديگر مؤسسات وابسته به حوزه علميه.

ماده 40) بررسي و تعيين راه‌هاي مناسب جهت برقراري ارتباط حوزه با ديگر مراکز علمي و فرهنگي داخل و خارج کشور.

ماده 41) شوراي عالي مي‌تواند برنامه‌ريزي در امر جذب و گزينش، آموزش و اخلاق و تبليغ طلاب غير ايراني و طلاب خواهر را، با هماهنگي مراکز موجود آن، بر عهده گيرد.

ماده 42) شوراي عالي موظف است عملکرد شورا و مديريت(پس از تنظيم از سوي مدير) را به مقام معظم رهبري و مراجع عظام، گزارش دهد.

فصل ششم: مسايل مالي و حقوقي

ماده 43) شوراي عالي حوزه علميه قم، مؤسسه‌اي غير انتفاعي و داراي شخصيت حقوقي است و تمام اموال منقول و غير منقول که از هر طريق، به شورا واگذار شده، متعلق به شورا بوده و فقط به مصرف اهداف تعيين‌شده در اين اساس‌نامه، خواهدرسيد.

ماده 44) اموال و دارايي شوراي عالي، از طريق مقام معظم رهبري و مراجع تقليد عظام و هدايا و اموال منقول و غير منقولي است که به وسيله افراد خير و مؤسسات، به آن واگذار مي‌شود، و درآمد حاصل از آنها.

ماده 45) هر گاه شورا، به هر دليل نتواند به کار خود ادامه دهد و منحل شود، تمام اين اموال، در اختيار مراجع عظام و مقام معظم رهبري، قرار داده مي‌شود تا صرف حوزه‌هاي علميه شود.

ماده 46) هر گونه نقل و انتقال در اين اموال، بايد به تصويب شورا و امضاي امناي مالي برسد، و نمايندگي حقوقي و حسابهاي بانکي شوراي عالي نيز، به همين طريق انجام مي‌گيرد.

تبصره: امناي مالي، مرکب از دو نفر از اعضاي شوراي عالي و مدير حوزه مي‌باشد و امضاي دو نفر از اين سه نفر، کافي است.

خاتمه

ماده 47) هر گونه تغيير و اصلاح در اين اساس‌نامه، به پيشنهاد شوراي عالي و تأييد هيئتي متشکل از نمايندگان جامعه محترم مدرسين و شوراي عالي، با تصويب مقام معظم رهبري و مراجع عظام(دامت برکاتهم) خواهدبود.

ماده 48) اين اساس‌نامه در شش فصل، چهل و هشت ماده، هفت تبصره و يک مقدمه، پس از بررسي، مورد تأييد هيئت منتخب از سوي جامعه مدرسين و شوراي عالي حوزه، قرار گرفته و به تصويب مراجع عظام و مقام معظم رهبري، رسيده است.